Het is er dan toch van gekomen. “Oom” Emilio, Tio Emilio, “El Patron,” is niet meer. Oom Emilio Naranjo overleed op 92-jarige leeftijd klaarblijkelijk omdat hij, slecht horend, slecht sprekend, verzwakt, geen zin meer had.

“Bij” was Oom Emilio tot het end. Nog maar kort daarvoor had hij zijn land vol “Obama For President”-borden gezet en de campagne alle steun gegeven die hij maar kon. Hij had een nieuwe Democratische President gekozen zien worden, de Democraten een meerderheid in beide huizen van het Amerikaanse Congres zien behalen, de Democraten een forse overwinning zien boeken ook in de Senaat en het Huis van Afgevaardigden van de staat New Mexico, en leden van “zijn” partij allerlei regionale en lokale functies zien veroveren en heroveren. Zijn Rio Arriba County stemde voor meer dan 80% voor Obama.

Het was een mooi moment voor deze doorgewinterde Democraat om afscheid te nemen.

Dominant

lk heb in eerdere verhalen nogal eens melding gemaakt van Oom Emilio’s bijzondere positie in de politiek van New Mexico en vooral die van Rio Arriba County, waarvan Abiquiu deel uitmaakt. Zijn verscheiden kan gezien worden als dat van, zeg, Prins Claus in Nederland. Zoals een regionaal politicus zei: “Iedereen had de pest aan Oom Emilio, maar als er verkiezingen waren, stemden we allemaal op hem, elke keer weer.”

Oom Emilio lag prinselijk opgebaard in de State Capitol in Santa Fe. Duizenden passeerden de baar om hem de laatste eer te bewijzen. Terecht. Hij heeft geschiedenis geschreven. Hij zat bijna tachtig jaar in de politiek en was vijftig jaar lang “The Boss,” een politicus praktisch zonder weerga die dikwijls, en ook in toespraken tijdens de herdenkingsdienst, terecht werd vergeleken met de legendarisch machtige Gouverneur en Senator van de staat Louisiana, Huey Long, bijgenaamd “The Kingfish,” en met de even legendarische burgemeester van Chicago, Richard Daley, de vader van de huidige burgemeester van Chicago.

Emilio Naranjo, geboren in het gehucht Guachupangue, kreeg op jonge leeftijd de smaak van het politieke spel te pakken. Hij werkte zich een slag in de rondte om zijn vader, Democratisch kandidaat, gekozen te krijgen tot Sheriff van Rio Arriba County in de tijd dat die (al sinds de 19de eeuw) helemaal in handen was van de Republikeinse Partij. Dat was in de jaren ’30 van de vorige eeuw, voordat Roosevelt tot Amerikaans President werd gekozen. Zijn vader verloor die verkiezingen, zij het nipt. Zoon Emilio zat twintig jaar later hoog in het zadel als voorzitter van het Centraal Comité van de Democratische Partij in Rio Arriba County. Hij verloor een keer de regionale verkiezingen – de eerste waarbij hij zich voor een functie kandidaat stelde. Daarna verloor hij nooit meer, won alle verkiezingen. Ook door hem gesteunde kandidaten wonnen vanaf 1958 alle verkiezingen. Republikeinen maakten geen schijn van kans en stelden zich in later jaren niet eens meer verkiesbaar. Rio Arriba County was een Democratisch bolwerk geworden. Emilio werd Oom Emilio. Hij was Sheriff, hij was County Commissioner (gedelegeerde), hij werd door de toenmalige President Lyndon Johnson benoemd tot U.S. Marshal voor New Mexico, de hoogste “law man” in de staat. Toen de Republikein Nixon in 1968 tot President werd gekozen, keerde Emilio Naranjo terug naar Rio Arriba County als partijleider en Sheriff. Een tijdje was hij “special investigator” voor de staat New Mexico, en daarna – twintig jaar lang – State Senator. Als hij niet op de voorgrond van het politiek toneel domineerde, deed hij het wel op de achtergrond. Zijn woord was wet, praktisch tot zijn laatste snik.

“Zo machtig was Oom Emilio dat hij zelf het moment van zijn verscheiden wist te bepalen, om een laatste lange neus te maken tegen zijn aartsvijand, het regionale weekblad The Rio Grande Sun, wier redactie hem decennia lang uiterst kritisch had gevolgd,” zo werd meesmuilend verteld. Het veelgelezen weekblad (met een oplage 11.000 in een county die in totaal slechts 40.000 inwoners telt) sluit op dinsdagavond voor de editie die elke woensdag op straat gaat. Oom Emilio stapte drie uur nadat de krant ter perse ging uit, op die manier zijn aartsvijand de primeur van zijn overlijden ontnemend. The Sun kon eerst een week later het nieuws brengen, als mosterd na de maaltijd.

“Als je een baan wilde hebben in Rio Arriba County, of contractenwilde vervullen voor de county, kon je maar beter Democraat worden en duidelijk maken dat je het met Oom Emilio helemaal eens was,” herinnert menigeen zich. “Als Oom Emilio je belde met een verzoek, had je dat in te willigen. Deed je dat niet, dan had je de consequenties te dragen.”

“Hij was de baas. Als je met hem ging eten, bepaalde Qom Emilio het menu, jij had niets in te brengen. Je at wat Oom Emilio koos, punt uit. Als je probeerde iets anders te kiezen, werd je voordat hij je kon bestraffen door je tafelgenoten met felle schoppen onder de tafel op je vergissing gewezen.”

Senoras y caballeros

Oom Emilio had een langdurige en hechte relatie met de familie Kennedy die dateerde van John F.’s campagne in 1960. Kennedy was de staat New Mexico aan het verliezen toen Oom Emilio ingreep en praktisch alle stemmen van Rio Arriba County naar Kennedy wist te transporteren. Tijdens zijn periode als U.S. Marshal nam zoon Bennie het voorzitterschap van de Democratische Partij over, en werd bovendien plaatsvervangend Sheriff. Bennie was niet enig kind, Oom Emilio (twee keer getrouwd geweest) had 16 kinderen, en 38 kleinkinderen, en 41 achterkleinkinderen, en ook nog een achter­ achterkleinkind. De meesten kwamen goed terecht, in de politiek, in het openbaar leven. Oom Emilio zorgde ervoor dat men studeerde en bracht twee generaties van advocaten en rechters voort.

In 1999, nadat Oom Emilio ook met de Clintons een hechte relatie had weten op te bouwen, kwam het eind van zijn carrière. Althans, dat dacht iedereen toen een jonge garde heetgebakerd in actie kwam tegen de oude baas – diens hegemonie had lang genoeg geduurd, vond men. Deze New Democrats wisten de verkiezingen te winnen en Oom Emilio verdween, met een grandioos afscheidsfeest waarbij ook U.S. Senator Ted Kennedy aanwezig was, uit het dagelijks nieuws. Van achter de schermen bleef hij machtig. De jonge garde had net zo goed beleefd bij hem aan te kloppen als ze iets van de grond wilden tillen.

New Mexico’s vertrekkende Gouverneur, Bill Richardson, kenschetste Oom Emilio’s unieke positie toen hij zei, dat hij “telkens weer gefascineerd raakte bij het zien van de continue loyaliteit van een grote populatie voor die ene man. Emilio kende werkelijk elke stemgerechtigde in Rio Arriba County bij naam en toenaam. Wat ie ook deed, hij deed niets zo maar. Maar al te vaak had ie een verdomd goede reden.”

Debatteren deed Emilio Naranjo nauwelijks. Hij vormde zijn mening, en gaf die dan kort en bondig ten beste. “Hij hoefde niet te debatteren om zijn zin te krijgen. Als hij opstond en begon te spreken, en hij zei met nauwelijks enige stemverheffing de woorden ‘Senoras y caballeros’ (hij gaf de voorkeur aan Spaans), dan werd het subiet stil, dan wist iedereen dat men te luisteren had naar deze laatste van de ouderwetse Patrones.”

Abiquiu, NM, december 2008